Blog: 'Als we ouderen meer regie willen geven over hun gezondheid, moet dat ook terugkomen in technologische oplossingen'

We zijn met steeds meer mensen en we leven langer dan vroeger. Dit vraagt om maatschappij-brede innovatie ten aanzien van de gezondheid van ouderen. Het gaat dan om zaken als de voorzieningen in een wijk, het inspelen op gezondheids- en zorgvraagstukken van jongere generaties en onze ideeën over een waardevol leven op oudere leeftijd. Hoe vullen we dat goed in?

Door dr. Ton Bakker, lector ‘Functiebehoud bij ouderen vanuit levensloopperspectief’ bij Hogeschool Rotterdam en een van de consortiumleaders van Medical Delta Living Lab Geriatric Rehabilitation@Home

Het is belangrijk te beseffen dat innovatie ons met name dient te faciliteren om zo lang mogelijk een eigen waardevol leven te leiden. Belangrijke (rand)voorwaarden daarbij zijn om zo fit, gezond en zelfstandig mogelijk te blijven. De maatschappelijk opgave is om technologische innovatie te realiseren die de oudere mens past en het gemakkelijk maakt mee te (blijven) doen als je ouder bent, die het mantelzorgen leuk maakt en/of de naasten ontzorgt.

Regie van ouderen bij innovaties

Om dit te bereiken, is het essentieel dat ouderen zelf en hun eventuele mantelzorgers de kans krijgen ‘in the lead’ te zijn in het proces van technologische ontwikkeling. Het gaat immers om hun manier om hun (maatschappelijk) leven te optimaliseren.

En daar schort het jammer genoeg nog vaak aan. Veel (zorg)technologie voor ouderen, gaat uit van negatieve stereotypes. Zelfs het rapport van de Raad van Ouderen gaat voornamelijk uit van zorgvragen en zorgoplossingen. Dit leidt uiteindelijk tot zorginnovaties waarmee ouderen zich onvoldoende kunnen identificeren.

De crux zit ‘m in de gebruikelijke benadering van ouderen als passief en hulpbehoevend, in plaats van te kijken naar wat ze zelf kunnen inbrengen in de ontwikkeling van technologische zorginnovaties en hoe zij zelf gebruik maken van de uiteindelijke oplossingen. Maak hier gebruik van, want het is bepalend voor het uiteindelijke succes van de technologische zorginnovatie gericht op ouderen.

Potentiële technologische kansen, indien…

En er zijn veel potentiële technologische kansen om het leven van oudere mensen waardevol te laten zijn. Zoals gezegd is het van belang dat ouderen hierop zelf invloed kunnen uitoefenen via gemakkelijke onderlinge - technologisch ondersteunde – communicatiemogelijkheden.  Concreet betekent het dat de technologie niet primair zou moeten vertrekken vanuit wat professioneel handige of noodzakelijke (zorg) communicatiemiddelen zijn (zoals ECD ’s, medicatiemodules, alarmsystemen)… Het zou de communicatiebehoeften van de ouderen zelf als uitgangspunt moeten nemen, met hen in the lead. Bijvoorbeeld door een gemakkelijk toegankelijk onderling communicatieplatform samen met hen te creëren, dat ook toegang geeft tot zorg, spel en vertier en praktische zaken zoals boodschappenapps.

Door dit te doen, ontstaan er nieuwe kansen. Kansen om de veerkracht van ouderen te ondersteunen liggen er bijvoorbeeld op het gebied van wijkinrichting en voorzieningen, hun sociale rol, het faciliteren van ontmoetingen en eenzaamheidsbestrijding, vervoer, maaltijden, sport en spel. Maar ook in de huisinrichting (smarthomes), op het gebied van cultuur en natuurlijk de zorg zelf. Zeker bij ouderen met een lage sociaal economische positie  (met diverse culturele achtergronden) is hier de grootste winst te behalen.

Bij veranderingen ook belemmeringen

Er zijn zoals bij alle veranderingen ook belemmerende factoren. Uit diverse onderzoeken blijkt dat veel ouderen ook zelf vinden dat technologie hun zelfstandigheid en sociale netwerk kan behouden en vergroten. Maar zij zijn tegelijkertijd bang dat de huidige technologie hen berooft van hun privacy. Verder speelt het gebrek aan kennis in de omgang met de technologie een rol, en dat neemt exponentieel  toe bij onbetrouwbaarheid, traagheid en veelvuldige uitval van de technologie.  Ook de afhankelijkheid van (gekoppelde) mantelzorgers (als alarmering) vormt een barrière. 

Aanpakrichting

Laagdrempelige coaching op en toegang tot computergebruik, gratis tablets en laptops, content die bij (subgroepen) ouderen past en computergebruik zinvol maken, kunnen veel betekenen om belemmeringen weg te nemen. Kwalitatief goede en betrouwbare soft- en hardware met dito laagdrempelige coaching en hulp is essentieel. Ook moet duidelijk zijn dat eigenaarschap van de persoonlijke data bij de persoon in kwestie zelf ligt en niet bij de beheerder van de technologie of bij een derde partij zoals (zorg)professionals (the concept of personal data stores). Ook hierin is het belangrijk om in de ontwikkeling niet primair te vertrekken vanuit professioneel handige en noodzakelijke (zorg) communicatiemiddelen. En een acute crisisachtige vraag dient bijvoorbeeld niet automatisch bij een mantelzorger uit te komen, tenzij gewenst.

Geef ouderen en mantelzorgers daarom de lead tijdens het ontwikkelproces en zet de technologie dusdanig op dat zij de regie houden in de ontwikkelde oplossing. Zorg dat zij zelf invloed krijgen en houden op (de communicatie rondom) hun eigen gezondheid. Uiteindelijk gaat het immers om het stimuleren van technologische innovatie waarmee ouderen zich in hoge mate kunnen identificeren. Hiermee kunnen zij zelf de regie voeren  over het bevorderen van hun gezondheid en het leiden van een waardevol leven.

Deze blog is ook geplaatst op ICT&Health

Om technologische toepassingen op het thema 'gezond oud worden' te stimuleren, opende het innovatieprogramma ZorgTech een nieuwe voucherronde. Tot uiterlijk 22 maart kunnen projectconsortia subsidie aanvragen om zorginnovaties verder te ontwikkelen of te testen in een praktijkomgeving. Technologiebedrijven en zorgorganisaties uit de regio Zuid-Holland kunnen samen een aanvraag indienen. Op de programmapagina van ZorgTech staat alle informatie over het proces en de voorwaarden.