De lange weg naar het repareren van medische instrumenten

Ziekenhuizen produceren elke dag een enorme afvalberg. Een transitie naar circulariteit vereist overheidsinterventie en andere wetgeving. En zelfs dan nog zijn moed en veel doorzettingsvermogen vereist om medische instrumenten circulair te maken, ervaart Bart van Straten van Van Straten Medical.  

Als onderzoeker was Van Straten bij diverse Medical Delta onderzoeksprojecten betrokken. Als bedrijfseigenaar is hij een van de indieners van onderzoeksvragen voor het Thesis Lab Sustainable Healthcare van LDE Center for Sustainability en Medical Delta, waarvan de derde editie begin volgend jaar start. Hij is daarmee een aanjager voor onderzoek naar vergroening van de gezondheidszorg binnen Medical Delta.  

Inpakpapier

Voor het verzorgen van een patiënt zijn elke dag talloze blauwe plastic lakens en veel verpakkingsmateriaal en steriel ‘inpakpapier’ nodig. Zelfs de roestvrijstalen operatie-instrumenten en complexere medische apparaten zoals katheters en nietmachines worden slechts eenmalig voor een procedure gebruikt en vervolgens weggegooid.  

"Veertig jaar geleden waren de meeste van de complexe chirurgische instrumenten herbruikbaar," zegt Bart van Straten. "Maar naarmate de technologie vorderde en de complexiteit van de instrumenten toenam, ontstond er een lineaire economische groei gebaseerd op massaconsumptie en maximalisatie van de hoeveelheid gefabriceerde producten. Dat is het tegenovergestelde van een duurzaam en circulair model waarin producten en materialen in het systeem blijven." 

De overstap naar een circulair bedrijfsmodel 

Van Straten werkt sinds 1997 als algemeen manager voor Van Straten Medical, het familiebedrijf dat chirurgische en medische instrumenten produceert, repareert en renoveert. In 2011 maakte het bedrijf de gedurfde overstap naar een circulair bedrijfsmodel, inclusief reparatie, onderhoud, sterilisatie en transport van medische instrumenten. "Het is ons doel om de gezondheidssector duurzamer te maken."  

Het is ons doel om de gezondheidssector duurzamer te maken.Hij gelooft sterk dat de klimaatdoelstellingen die onze samenleving voor 2050 heeft vastgelegd alleen kunnen worden bereikt door ze naar concrete projecten te vertalen. "Als middelgroot bedrijf dat opereert vanuit Utrecht zijn we flexibeler dan grote ondernemingen wat betreft het doorvoeren van veranderingen in onze bedrijfsvoering. Toch was het ook voor ons een behoorlijk risico, en we leunen nog steeds op onze lineaire verkoopvolumes om de overgang naar volledige circulariteit te financieren." 

Medische instrumenten reviseren 

Als voorbeeld verwijst Van Straten naar een blauwwit apparaat met een grote snuit: een medische nietmachine voor tijdens operaties. "Na de chirurgische ingreep worden ze meteen weggegooid", zegt hij. "Het probleem voor de meeste ziekenhuizen is dat er geen herbruikbare alternatieven zijn. Er zijn verschillende redenen waarom producenten en leveranciers op wegwerpinstrumenten zijn overgestapt, ten nadele van herbruikbare instrumenten. En als een ziekenhuis wel herbruikbare instrumenten gebruikt, dan komt het veelal niet in ze op deze te laten repareren, omdat het gewoonweg niet in hun systeem zit. In veel landen vereist de wetgeving ook nog eens dat bepaald ziekenhuisafval wordt verbrand. Dat is een extra reden waarom veel ziekenhuizen hun apparaten eerder vervangen dan laten repareren, zelfs als ze slechts een klein mankement vertonen." 

Het is niet logisch om grote hoeveelheden waardevolle medische apparaten weg te gooien – niet vanuit economisch perspectief, en nog minder omdat grondstoffenschaarste de prijzen en levertijden van deze apparaten opdrijft. "Als we de duurzaamheidsdoelstellingen willen halen, moet de gezondheidssector echt verantwoordelijkheid nemen en duurzamer omgaan met het verbruik en de productie van medische apparaten."

Winst voor ziekenhuizen 

In 2021 werkte Van Straten mee aan het onderzoek Een circulaire gezondheidseconomie. Daarin werd geschat dat ziekenhuizen jaarlijks tienduizenden euro's kunnen besparen door meer aandacht te besteden aan een circulaire aanpak van afgedankte chirurgische instrumenten en roestvrijstalen afval – zoals weggegooide transportkarren, instrumentensets en andere apparatuur. 

In Nederland moet veel ziekenhuisafval worden verbrand, zelfs als het waardevolle materialen bevatGrote ziekenhuizen gebruiken elk jaar meer dan 100.000 herbruikbare instrumenten en een vergelijkbaar aantal wegwerpinstrumenten. Dat varieert van botte scharen tot endoscopen van € 3.000,- waarvan alleen de punt beschadigd is. Repareren kan zowel de kosten als de milieubelasting van ziekenhuizen verlagen. Van Straten: "Deze besparingen zijn relatief eenvoudig te realiseren door wegwerpinstrumenten te vervangen door herbruikbare instrumenten, en met het opzetten van een reparatie- en preventief onderhoudsprogramma."