Dubbelinterview prof. dr. Frank Willem Jansen en prof. dr. ir Ton van der Steen: arts volgt ingenieur op

De één is opgeleid als ingenieur, de ander als arts. Samen maken ze vanaf de start - inmiddels bijna vijftien jaar geleden – deel uit van Medical Delta. En beiden mogen ze zich al enige jaren ‘Medical Delta hoogleraar’ noemen. Op 1 oktober volgde de arts de ingenieur op als voorzitter van Medical Delta.

We spraken met de nieuwe voorzitter prof. dr. Frank Willem Jansen en met uittredend voorzitter prof. dr. ir. Ton van der Steen. Een gesprek over hoe techniek en gezondheid niet meer zonder elkaar kunnen en waar dit ons in de toekomst kan brengen. “De samenwerking beweegt zich nu als vanzelfsprekend, en zo hoort het ook.”

Laten we beginnen met de actualiteit. De samenwerking tussen arts en ingenieur lijkt door corona nog relevanter. Hoe zien jullie dat?

Frank Willem: “Als dokter zie ik van nabij hoezeer de zorg op technologie leunt. Die beweging was al lange tijd gaande, maar corona heeft technologische toepassingen in de zorg verder versneld. Denk aan de toename van consulten op afstand, maar ook aan allerlei materialen en technische toepassingen zoals de productie en sterilisatie van mondkapjes. Innovaties die op de plank lagen, zijn versneld ingevoerd, ook buiten het ziekenhuis. Hoe ellendig de situatie ook is, wat dat betreft biedt corona een hoop nieuwe kansen.”

Ton: “Het belang van techniek voor de zorg is nu nog meer zichtbaar. Met name tijdens de eerste golf werden technologische innovaties versneld doorontwikkeld en toegelaten tot de zorg. Ellenlange procedures werden ingekort, zónder in te boeten aan veiligheidseisen. Ik hoop dat de regelgevende instanties die mindset vasthouden, dat zou goed zijn voor iedereen: mission first, safety always.”

Jullie zijn beiden vanaf het allereerste begin betrokken bij Medical Delta. Welke veranderingen en stappen hebben jullie gezien in de samenwerking tussen arts en ingenieur in de afgelopen 15 jaar? En wat staat ons nog te wachten?

Ton: “De allerbelangrijkste verandering is dat artsen en ingenieurs elkaar nu veel beter weten te vinden. Vijftien jaar geleden waren het nog verschillende werelden. De samenwerking beweegt zich nu als vanzelfsprekend, en zo hoort het ook.”

Frank Willem: “De studie Klinische Technologie van het LUMC, de TU Delft en Erasmus MC is wat mij betreft het ultieme bewijs van de wederzijdse erkenning die is ontstaan. Het doel van Medical Delta, het realiseren van technologische oplossingen voor de zorg, is bereikt en tegelijkertijd relevanter dan ooit voor de toekomst van ons zorgstelsel en onze gezondheid.”  

Ton: “Een belangrijk aspect daarbij is dat de veranderingen steeds sneller gaan. Dat is iets waarin ingenieurs en artsen in moeten meegaan. Voor een ingenieur betekent dit dat je niet alles tot in detail moet willen uit ontwikkelen voordat je het gaat toepassen, en voor een arts betekent dat verder te kijken dan het hier en nu.”

Frank Willem: “Dokters zijn wat nieuwe ontwikkelingen betreft vaak wat conservatief. Het moet allereerst veilig zijn. De ontwikkelingen rondom AI (Artificial Intelligence, red.) gaan bijvoorbeeld heel snel, maar uiteindelijk ben je als dokter verantwoordelijk en wil je zelf een diagnose kunnen stellen. AI technieken kunnen ons enorm helpen. Als artsen moeten we daarvoor open staan en goed nadenken hoe we dat kunnen toepassen.”

Het medisch-technologisch speelveld verbreedt steeds meer, bijvoorbeeld naar gezondheid, preventie, e-health en welzijn. Wat betekent dit voor de onderzoeken van Medical Delta?

Frank Willem: “Die veren mee. Dankzij nieuwe technieken en medische inzichten kunnen we steeds meer doen in de preventiesfeer. E-health opent nieuwe mogelijkheden, evenals AI. Maar ook een thema als duurzaamheid en het vergroenen van de zorg is de afgelopen jaren belangrijk geworden. Daarin moeten we meegaan. Hier is nog veel winst te behalen, en ook hier kan techniek de zorg vooruit helpen.”

Ton: “Het is ook prima om programma’s die goed hebben gelopen en veel hebben opgeleverd op een zeker moment af te ronden of mee te laten bewegen met een nieuwe ontwikkeling.”

Frank Willem: “Dat is ook de rol van Medical Delta: verschillende disciplines bij elkaar brengen, het onderzoek een kick start geven en zorgen dat het verzelfstandigt en de maatschappij in kan.”

Er is een hoop bereikt, waaronder de start van dertien wetenschappelijke programma’s en de opzet van tien living labs. Waarom is dat van belang?

Ton: “We moeten als maatschappij de zorg betaalbaar en bemensbaar houden. In de wetenschappelijke onderzoeken komen de disciplines samen die kunnen zorgen voor technologische oplossingen voor de zorg. Uiteindelijk gaat het om de toepassingsgerichtheid van het onderzoek. In het traject van onderzoek naar zorgpraktijk vormen living labs een belangrijke brugfunctie."

Frank Willem: “Het zijn de zorgprofessionals die ervoor zorgen dat wetenschappelijk onderzoek van de academische tekentafel bij het bed in de zorginstelling belandt. De betrokkenheid van zorginstellingen bij de living labs is onmisbaar om wetenschap toepasbaar te maken.”

Speelt jouw achtergrond als dokter ook mee in die gedachte?

Frank Willem: “Ik denk het wel. Als arts stel je altijd je patiënt centraal, dat is dokters eigen. Ik zou dat ook bij Medical Delta verder willen inbrengen. De dingen die wij als wetenschappers bedenken, moeten we uiteindelijk in de praktijk kunnen brengen en dat kan alleen als we zorgprofessionals en patiënten in een vroeg stadium betrekken en laten meedenken.”

Ton: “Eens, dat is een uitstekende volgende stap in het gedachtengoed van Medical Delta. Het onderzoek moet uiteindelijk nut hebben in de kliniek of in de maatschappij en niet in het lab blijven hangen. En dus heb je al heel vroeg input van zorgprofessionals en patiënten nodig. De manier waarop een arts denkt en handelt kan je als ingenieur alleen ervaren als je regelmatig meekijkt en meeloopt in de zorg.”

Medical Delta is een creatieve en innovatieve omgeving die geen grenzen lijkt te kennen.

Ton, waar ben je het meest trots op?

“Op de kleur roze en alles wat daarmee samenhangt. Het gedachtengoed van op gelijkwaardig niveau vanuit verschillende disciplines samenwerken is zichtbaar geworden. Het gaat niet om Medical Delta, maar om het belang dat Medical Delta nastreeft. Het concept is daarin belangrijk geweest. Je krijgt het gevoel makkelijker tot een oplossing te komen als je het samen doet. Daarin hebben we met de programma’s, de labs, de Wetenschappelijke Raad en de Maatschappelijke Raad grote stappen gezet.

Frank Willem, welke uitdagingen zie jij als nieuwe voorzitter?

“Er zit een continuüm in het geheel, de organisatie loopt goed. Maar de maatschappelijke ontwikkelingen gaan snel en tegelijkertijd maakt corona de uitvoering een stuk lastiger. Het is bijvoorbeeld moeilijker om het netwerk bijeen te brengen. We moeten door die luwte heen en een nieuwe wind zien te vinden, maar dat gaat zeker lukken.

De afgelopen jaren zijn veel vermaarde hoogleraren in Medical Delta verband gaan samenwerken. Voor studenten en promovendi hebben we Young Medical Delta. Ik zou me graag willen inzetten om de middengroep van onderzoekstalenten meer te betrekken bij het Medical Delta gedachtegoed. Zij zijn de Medical Delta hoogleraren van de toekomst.”

Waarom is voorzitter zijn van Medical Delta de leukste bestuursfunctie van Nederland?

Ton: “Tsja, leuk, zo zou ik het niet meteen bestempelen. Eerder relevant. Het was best een uitdaging om de enthousiaste samenwerkingen in de bestuurlijke kaders van vijf verschillende academische kennisinstellingen te laten landen. Het geeft me een enorme voldoening dat dit wel gelukt is. De wetenschappelijke programmas geven prachtige resultaten en er zijn veel topwetenschappers bij elkaar gebracht. Dat zij in gezamenlijkheid onderzoek doen is toch wel zeldzaam. En het is goed mogelijk gebleken om die gedachtegoed breed over te dragen naar andere regio’s. We helpen elkaar verder. Ik laat een prachtig Medical Delta achter en heb vol vertrouwen dat Frank Willem het nog mooier gaat maken.”

Frank Willem: “In de zorg loop je tegen grenzen aan naar wat mag en kan. Medical Delta is een creatieve en innovatieve omgeving die juist geen grenzen lijkt te kennen. Ik heb het gevoel onderdeel te zijn van een doorlopend leerproces en dat geeft me enorm veel energie.”