Een goeie stappenteller stimuleert bewegen – maar niet bij iedereen

'Je hebt nog 1563 stappen te gaan om je stappendoel voor vandaag te halen, maak je nog een wandelingetje?’ Als een sporthorloge zulke feedback geeft, is de kans een stuk groter dat je meer stappen zet dan met een stappenteller die dat niet doet. Ook helpt het als een app je ook iets leert over gezondheid: ‘Heel goed dat je cola zero drinkt, dat bevat geen suiker. Maar wel cafeïne, en dat verhoogt je bloeddruk.’ Daarnaast gaat de effectiviteit omhoog als een app interactief is: als je zelf je stappendoel kunt kiezen en kunt instellen op welke momenten je feedback krijgt.

Betere resultaten bij een fietstest

Sociaal psycholoog en communicatiewetenschapper Talia Cohen Rodrigues wilde weten in hoeverre eHealth succesvol kan zijn zonder aanvullende begeleiding door een zorgverlener. Hiervoor analyseerde ze onder andere de resultaten van 104 eerdere studies naar de effectiviteit van eHealth. Ze ontdekte dat automatisch gegenereerde feedback evenveel succes oplevert als een zorgverlener die feedback geeft. "Een goede ehealth-toepassing zonder menselijke tussenkomst kan echt iemands eet- of beweeggedrag vooruit helpen en gezondheidsuitkomsten verbeteren, zoals de resultaten van een cardiologische fietstest of beweeggedrag." Voorbeelden van zulke toepassingen zijn Headspace voor stressvermindering, en Mijn Leefstijlcoach van Albert Heijn. Ook zorgverzekeraars als Zilveren Kruis en ASR bieden apps met geautomatiseerde ondersteuning aan.

Juist de risicogroep oudere mannen wil er niet aan

Cohen Rodrigues interviewde zestien zorgprofessionals en gaf aan ruim 650 mensen met hart- en vaatziekten een vragenlijst voor hun mening over en verwachtingen van leefstijlinterventies en eHealth. "Opvallend was dat zorgverleners dachten dat hun vaak oudere patiënten liever een zorgprofessional zien omdat ze niet zo goed overweg kunnen met technologie. De patiënten dachten daar anders over en willen vaak liever zelf aan de slag. Zonder eHealth en zonder zorgverlener."

Al geldt dat niet voor iedereen. "Vrouwen en jongere patiënten willen wel begeleid worden door een app of een coach om hun leefstijl te verbeteren. Oudere mannen vormen de belangrijkste risicogroep voor hart- en vaatziekten, maar denken dat ze het zelf kunnen." Ten onrechte, leert de ervaring. Cohen Rodrigues vindt dat we patiënten alternatieven moeten bieden. "De huidige revalidatieprogramma’s na een hartincident zijn nogal uniform. Vaak krijgen mensen groepssessies  en een vaststaande inhoud aangeboden. Een app biedt de mogelijkheid om een programma op maat te maken en patiënten de autonomie te geven in het verbeteren van hun leefstijl."

Goedkope eHealth klinkt aantrekkelijk…

Met eHealth letterlijk en figuurlijk stappen vooruit maken zonder menselijke tussenkomst, klinkt heel aantrekkelijk. Vooral in tijden dat de zorgkosten de pan uit rijzen. Is zulke eHealth dé oplossing voor toenemend overgewicht en andere leefstijlproblemen? Cohen Rodrigues vreest van niet, om twee redenen. "Als je dankzij je app thee hebt gedronken in plaats van cola, helpt het niet als de supermarkt steeds stunt met goedkope cola. Ten tweede kan eHealth veel mensen bewust maken van hun gedrag en daarmee helpen het te veranderen. Maar bij kwetsbare groepen moeten we voorzichtig zijn met zulke oplossingen, zoals mensen met een lage sociaaleconomische positie."

… maar kan gezondheidsverschillen juist vergroten

Juist mensen met een lage sociaaleconomische positie leven vijf jaar korter dan anderen en veertien jaar minder in goede gezondheid: dit zijn flinke sociaaleconomische gezondheidsverschillen. Cohen Rodrigues: "Juist deze mensen hebben de verbetering van hun leefstijl het hardst nodig.’ Laaggeletterdheid of minder digitale vaardigheden zorgen ervoor dat eHealth minder effectief is. Daarnaast is er nog een reden dat gedragsverandering extra lastig is. 'Door zorgen over bijvoorbeeld geldgebrek hebben ze vaak vooral geen ruimte in hun hoofd om aan hun gezondheid te werken.’ Dáár zouden we als samenleving iets aan moeten doen, denkt de promovenda. ‘Anders maakt succesvolle eHealth gezondheidsverschillen juist groter."

Ecosysteem voor een gezonde levensstijl

Het onderzoek van Talia Cohen Rodrigues is onderdeel van het BENEFIT-programma. Binnen dit programma ondersteunt en publiek-privaat consortium patiënten met cardiovasculaire aandoeningen langdurig in hun eigen thuissituatie bij een gezonde leefstijl. Partners zijn ZonMw, LUMC, Hartstichting en Medical Delta.