Gastblog: Toekomstbestendige ouderenzorg: het kan, maar dan moet het wel anders

Met personeelstekorten, een toenemende vergrijzing en de opgave om meer te doen met dezelfde middelen, staan we voor enorme uitdagingen in de ouderenzorg. Innovatie kan een belangrijke bijdrage leveren aan toekomstbestendige ouderenzorg. Dit is een uitdaging van alle partijen, ook voor ons als verzekeraar. 

Door Mijke Buijs, Programmamanager Duurzame Coalities bij zorgverzekeraar CZ. Deze blog is geschreven binnen het thema ‘Gezond oud worden’ van het innovatieprogramma ZorgTech. Lees hier een eerdere gastblog binnen dit thema van lector dr. Ton Bakker.   

Ouderdom komt met gebreken. Over het algemeen geldt: hoe ouder, hoe hoger het zorggebruik. Vanzelfsprekendheden uit het verleden zijn er niet meer, terwijl veel ouderen er wel nog steeds vanuit gaan dat er altijd zorg beschikbaar is. Tegelijkertijd veranderen de wensen: wat de huidige generatie ouderen wil, is anders dan vroeger. Er is meer behoefte aan eigen regie, en een zelfstandig en betekenisvol leven blijven leiden.

Toekomstbestendige ouderenzorg betekent daarom een andere manier van denken, een andere manier van samenwerken en een andere manier van doen.

Een andere manier van denken

De traditionele manier van zorgverlening draagt bij aan eenzaamheid en verlies van eigen regie. In plaats van zorg in een ziekenhuis of verpleeghuis willen ouderen een bevredigend leven leiden met eigen regie, vrijheid en ondersteuning bij voorkeur thuis . Een ander perspectief dus, van ‘dit heeft u nu aan zorg nodig’, naar: ‘wat zou u helpen om langer zelfstandig te blijven’?

Dit nieuwe perspectief neemt de kwaliteit van leven als uitgangspunt. Om dat in kaart te brengen, hebben we de ‘levensreis’ van ouderen onderzocht: wat zijn volgens henzelf de momenten van de waarheid bij het ouder worden? En hoe zou de zorg daarop moeten aansluiten? Op thuiswaarts.nl hebben we het uiteengezet in een whitepaper.

De meeste ouderen willen zo lang mogelijk zelfstandig thuis wonen en regie houden over hun leven en gezondheid. Dit vraagt om een andere inrichting van de zorg.Een paar conclusies: de meeste ouderen willen zo lang mogelijk zelfstandig thuis wonen en regie houden over hun leven en gezondheid. Dit vraagt om een andere inrichting van de zorg. Bijvoorbeeld na een ziekenhuisopname vanwege een heupoperatie, wordt een snelle terugkeer naar zelfstandig wonen het uitgangspunt, met behulp van thuiszorg, ondersteund met slimme monitoring. En dus niet automatisch opname in een revalidatiecentrum, maar soms ook thuis.

Het zelfstandig wonen kan slimmer. CZ doet nu pilots met begeleid zelfstandig wonen, waarbij de expertise van het verpleeghuis wordt ingezet, ondersteunt met sociale en technologische innovaties. Daarbij kijken we wat ouderen nog kunnen leren om zelf aan hun gezondheid te werken. Met oog voor gezamenlijke activiteiten in een dag-en-doe centrum om vereenzaming tegen te gaan, met activiteiten om de geestelijke en lichamelijke gezondheid op peil te houden en met meer eigen regie en zelfstandigheid om het welzijn van ouderen te vergroten.   

Een andere manier van samenwerken

Niet alleen ouderenzorg in zijn geheel verandert. Ook als zorgverzekeraar hebben we een andere rol. De stoel van onze inkoper staat steeds vaker naast in plaats van tegenover de zorgaanbieder. En we zijn met nieuwe partijen in gesprek, zoals gemeenten of woningbouwcorporaties, omdat we gezamenlijk een beweging moeten gaan maken. Zorgverzekeraar, zorgkantoor en zorgorganisaties definiëren steeds vaker gezamenlijke doelstellingen op het gebied van kosten, kwaliteit, personeel en toegankelijkheid van ouderenzorg. In langdurige samenwerkingsverbanden voeren we constructief het gesprek over wat écht nodig is: slim en zo goed mogelijk zorg verlenen met de steeds schaarsere middelen.

Samenwerken betekent ook eerlijk durven zijn. In de zorgsector zijn we te vaak lief voor elkaar. Niet iedereen heeft altijd gelijk en niet elke mening weegt even zwaar. Het is vooral belangrijk om te vertrouwen op elkaars expertise en professionaliteit. Waarom nemen we wel een behandelvoorstel aan van een chirurg, maar gaan we in discussie met een zorgprofessional in de ouderenzorg over wat goed is? Datzelfde geldt voor innovaties: als een innovatie zich heeft bewezen, laten we dat dan omarmen in plaats van voor elke situatie en elke zorgorganisatie telkens opnieuw tijdrovende en geldverslindende pilotprojecten op te zetten. We zouden sneller moeten durven opschalen.

Een andere manier van doen

Als we ouderen eigen regie willen bieden, betekent dit ook dat we ze als eindgebruikers van innovaties serieus moeten nemen. Dit wordt steeds belangrijker in het innovatieproces. Bij het innovatieprogramma ZorgTech is het zelfs een verplichting om als bedrijf een consortium te vormen met een zorgorganisatie. Maar eigenlijk zou het een intrinsieke motivatie moeten zijn bij elke zorginnovator om in co-creatie met eindgebruikers innovaties te ontwikkelen.  

Innovatie niet mag leiden tot meer werk - het moet zorgen voor aantoonbare verbetering van de gezondheid en het moet leiden tot besparingen in plaats van meer kosten.Een andere benadering van ouderenzorg vraagt dus om nieuwe zorgprocessen en innovaties die daarop aansluiten. Waar ouderen en hun mantelzorgers zelf mee aan de slag kunnen. Kaders daarbij zijn dat een innovatie niet mag leiden tot meer werk - het moet zorgen voor aantoonbare verbetering van de gezondheid en het moet leiden tot besparingen in plaats van meer kosten. Dat vergt afstemming met zorgorganisaties, met eindgebruikers én met zorgverzekeraars.

Deze kaders moeten daarom vanaf de start al meegenomen worden in de businesscase. Dat kan in kleine dingen zitten. Slim incontinentiemateriaal bijvoorbeeld dat een melding geeft. Het betekent niet alleen minder verbruik en meer comfort voor ouderen die sneller verschoond worden, het voorkomt ook onnodige en routinematige verschoningsrondes en bespaart daarmee een hoop tijd voor zorgmedewerkers.

Effect en impact

Aan goede zorginnovaties en ideeën is gelukkig geen gebrek, maar wel aan duurzame implementatie. Pas dan realiseren we dat innovaties voldoende impact hebben. Denk daarom tijdens het innovatieproces voortdurend aan het doel. Welk probleem lost het op? Voor wie? Wat is het effect van een interventie, en hoe meten we dat effect? Als verzekeraar willen we meedenken met de impactcases van innovaties, om deze duurzaam onderdeel van de zorg aan ouderen te maken, vergoed en opgeschaald te krijgen en te agenderen op de landelijke tafels.

Een ander perspectief op gezond oud worden, slim samenwerken, oog voor de businesscase en co-creatie met eindgebruikers: het zijn de bepalende elementen voor succesvolle zorginnovaties voor ouderen. Daarbij moeten we veel meer kijken naar implementatie en opschaling. Als verzekeraar hebben we daar een belangrijke rol in en denken we graag mee.

Uiteindelijk kunnen we met deze aanpassingen samen de ouderenzorg – ondanks alle uitdagingen – bestendigen voor de toekomst.