“Ineens kreeg ik een scherp echobeeld”

Dr. Mihai Strachinaru promoveerde deze maand aan het Erasmus MC op zijn onderzoek naar ‘shear wave echocardiography’, een onderzoek dat cardiologie combineert met supersnelle beeldvormingstechnieken. Met dit onderzoek legt hij de basis voor een nieuwe onderzoeksmethode naar hartfalen. Een methode die bovendien door vroege opsporing ernstig hartfalen kan voorkomen. En dat is nodig: naar verwachting zullen in 2025 in Nederland 195.000 mensen met hartfalen worden gediagnosticeerd.

Het onderzoek van Strachinaru maakt deel uit van het wetenschappelijke programma Medical Delta UltraHB: Ultrafast ultrasound for the heart and brain. In dit programma werken cardiologen en artsen van het Erasmus MC en het LUMC nauw samen met beeldfysici van TU Delft en Erasmus MC. Het onderzoek van Strachinaru is onder andere door NWO-TTW en de Nederlandse Hartstichting gefinancierd.

De van oorsprong Roemeense cardioloog verliet twaalf jaar geleden zijn thuisland ‘om een verschil te maken’ en lijkt dat nu te doen.

Van harte, Mihai. Was het een geslaagde dag?

“Jazeker. Een bijzonder geslaagde dag. Het voelde niet echt als een examen. Niet omdat de vragen die ik kreeg nou zo gemakkelijk waren, maar vooral omdat er een echte uitwisseling van expertise plaatsvond. Elk commissielid had een vraag vanuit zijn eigen veld. Daardoor raakten zij, de promotors en ik echt in gesprek over de toepassing van de techniek.”

Wil je iets over die techniek vertellen?

“Het onderzoek gaat over een nieuwe manier om naar ons hart te kijken, namelijk met echocardiografie. Echo zoals we dat kennen, geeft ongeveer 50 beelden per seconde weer. We zijn nu in staat om echo-filmpjes te maken van 500 en 1.000 en zelfs 5.000 beeldjes per seconde. Daardoor hebben we een tot nu toe onbekend fenomeen vast kunnen leggen, dat we nu beginnen te begrijpen.”

Wat is dat fenomeen?

“Het zijn een soort golven die langs de banen van het hart lopen na het sluiten van de kleppen. Dat sluiten is hetgeen wat iedereen kent als het geluid van een hartslag. Wanneer de kleppen sluiten geeft dat een klap op de hartspier wat een golf veroorzaakt. Die golf is niet te vergelijken met een geluidsgolf, maar qua karakteristiek meer met de golven van een aardbeving. Ze hebben de bijzondere eigenschap dat de golfbeweging gerelateerd is aan de stijfheid van de hartspier. Een stijve hartspier is de oorzaak van 50% van het hartfalen. Onze grootste ontdekking is dat we hiermee de stijfheid van de hartspier kunnen meten.”

Hoe groot is de impact van deze ontdekking?

“De helft van de gevallen van hartfalen is diastolisch van aard. Dat betekent dat het wordt veroorzaakt door een probleem in de ontspanningsfase van het hart. In de ontspanningsfase van het hart kan het zich vullen, om het bloed daarna weer rond te pompen. Bij een stijve hartspier kan het hart zich niet genoeg meer ontspannen en dus onvoldoende vullen. Dit principe konden we eerder alleen door indirecte factoren bekijken. Daarbij ligt het hart diep en achter de ribben, wat het nog eens extra lastig maakt om in beeld te brengen.

We zien veel toekomst in deze nieuwe manier van meten, die ondersteund wordt door onderzoeken in Trondheim en Parijs. Ook daar worden duidelijk verschillen gezien tussen de golven van gezonde mensen en hartpatiënten. De volgende stap is onderzoeken of het progressief is. Wanneer we dat kunnen zien, komen we tot early detection. Dan kun je mensen met dubieuze hartklachten onderzoeken op de stijfheid van de hartspier.”

Ik ontdekte bij toeval hoe ik de framerate van een echoapparaat kon verhogen.

Waarom is early detection belangrijk?

“Hartfalen is een enorm domein in de cardiologische pathologie. Je kunt het vergelijken met dodelijke kankersoorten. Ongeacht welke soort hartfalen sterft 20% van de patiënten binnen een jaar na ontslag uit het ziekenhuis. Na vijf jaar ligt dat percentage op 40 tot 48%. Behandeling is hooguit levensverlengend en gericht op comfort. Als ik het in euro’s uitdruk, dan kostte hartfalen in 2017 zo’n € 817 miljoen. In 2007 was dat € 455 miljoen, dus je ziet ook dat het snel stijgt. Onze bevolking wordt nou eenmaal ouder en daarmee stijgt de kans op hartfalen.

Omdat genezing niet mogelijk is, ligt onze hoop in early detection. Early detection geeft meer kans om de progressie van de ziekte te vertragen. Dit zorgt voor een betere kwaliteit van leven, geeft minder complicaties en is levensverlengend. Met adequate behandeling zouden sommige vormen van hartfalen ook omkeerbaar kunnen zijn. 

Het onderzoek vond plaats binnen Medical Delta, in samenwerking met bedrijven en artsen. Hoe verliep die samenwerking?

“Het was een nationale én internationale samenwerking. Mijn rol was om alle kennis bij elkaar te brengen en ik hoop dat ik die rol goed gespeeld heb. Er komt bijvoorbeeld fysica bij kijken. Als je geen fysische achtergrond hebt, is dat ontzettend moeilijk te begrijpen. Je hebt elkaar dus nodig. Ik heb jaren geleden bij toeval iets ontdekt waarmee ik de framerate van een echoapparaat kon verhogen. Binnen deze samenwerking kon ik de patronen die daarvoor nodig zijn verder onderzoeken. Het mooie is ook dat je in de samenwerking tot nieuwe ideeën en toepassingen komt.”

Wat was die toevallige ontdekking jaren geleden?

“Ik werkte toen als cardioloog in Brussel. Op een drukke dag – er stonden mensen te wachten op hun echo – onderzocht ik een patiënt en na wat vlugge handelingen had ik ineens even heel scherp beeld. Het was een fout van mij, maar wel één die ik wilde kunnen reproduceren. Misschien was het iets. Ik nam contact op met de ingenieurs van de leverancier, die me in eerste instantie zeiden dat het onmogelijk was. ‘Wij maken dit’, zeiden ze. Ze zouden heus weten wat het apparaat wel en niet kan. Maar toen ik ze het filmpje stuurde, waren ze overtuigd.”

Dat was het begin van dit onderzoek?

“Ik ben Roemeens cardioloog en daar ben ik trots op. Maar ik wilde graag een verschil maken en ik wist dat ik dat daar niet zou kunnen. Daarom ben ik eerst naar Parijs gegaan, daarna naar Brussel. Op een zeker moment had ik een gesprek met een vriend die me zei: ’echografie is dood. Het is een oude techniek, 60 jaar oud en het evolueert niet’. Dat vond ik interessant en ik dacht dat daar misschien wel mijn ‘verschil’ kon liggen. Niet lang daarna maakte ik die fout met het apparaat en nog een maand later was ik op een congres, waar vanuit het Erasmus MC een lezing werd gegeven over high frame rate echografie. Ik vertelde ze wat ik ontdekt had. Het leidde tot een gesprek met Felix Zijlstra, hoofd cardiologie van het Erasmus MC. Hij vroeg me partner te worden in het lab. Daar is het begonnen.”

Werk je ook nog als cardioloog?

“Tijdens het onderzoek heb ik nog gewoon als cardioloog gewerkt, zelfs nachtdiensten.”

Was dat wel goed voor je hart?

Lacht. “Ik ben altijd op zoek naar iets nieuws. Van dit soort inspanningen ga ik me alleen maar beter voelen.”