“Ik ben altijd op zoek naar manieren om kennis om te zetten in toepassingen”

Prof. dr. Andrea Evers ontvangt de NWO-Stevinpremie, één van de hoogste onderscheidingen in de Nederlandse wetenschap, voor de maatschappelijke impact van haar onderzoek, zo werd op 21 juni bekend. Evers ontvangt € 2,5 miljoen, te besteden aan wetenschappelijk onderzoek en activiteiten met betrekking tot kennisbenutting.

Evers is onderzoeker en gezondheidspsycholoog en tevens scientific leader van het Medical Delta programma eHealth & selfmanagement for a healthy society. In dit programma wordt een toolkit samengesteld voor de ontwikkeling van eHealth selfmanagement-oplossingen voor kwetsbare groepen.

U ontvangt de Stevinpremie voor uw onderzoek naar onder meer het placebo-effect. Waarom is dat onderzoek zo belangrijk?

Het placebo-effect is eigenlijk een heel interessant model om naar de verbinding tussen lichaam en geest te kijken. Bijna de helft van de geneesmiddelen heeft bijvoorbeeld meer effect door wat we ervan verwachten. Denk aan de hond van Pavlov die begint te kwijlen zodra hij het belletje hoort. Hij heeft positieve associaties bij dat geluid. Als we van een geneesmiddel verwachten dat het werkt, treedt het placebo-effect op en zal het effect groter zijn. Dat soort kennis over hoe je de werking van behandelingen en medicijnen kunt optimaliseren, kun je inzetten in de zorg.

Ook in eHealth?

Ja, ook. De spreekkamer zoals we die kennen is heel ouderwets. Technologie biedt nieuwe mogelijkheden. Maar het is breder. Zorg is heel erg gericht op ziek zijn, niet op gezond zijn. Dat kun je anders inrichten als je je bedenkt hoeveel effect positieve associatie heeft. Zoals bij de hond van Pavlov. Denk dus niet alleen aan eHealth, maar ook aan de communicatie van de arts of de geur in het ziekenhuis. De hele context van ziek zijn en de aandacht richten op wat niet mag, speelt op een negatieve manier mee. Eigenlijk zouden we van ziekenhuizen gezondheidshuizen moeten maken.

U bent gezondheidspsycholoog en onderzoeker, maar u heeft ook een behandelcentrum.

Klopt. Ik ben altijd op zoek naar manieren om kennis om te zetten in toepassingen. Ik word heel erg gestuurd door de kijk hierop van mijn cliënten. Ik wil namelijk dat het relevant is wat ik doe.

Waar komt die wens vandaan? Is dat ook de reden dat u wetenschapper bent geworden?

Niet per se. Mijn vader werkte in de geneeskunde en de psychiatrie. Ik kreeg als jong meisje aan de keukentafel al van alles mee. Maar toen ik tiener was en moest gaan kiezen, vond ik dat lastig. Ik stelde mezelf de vraag: Wat is erger? Je been verliezen of er niet mee kunnen omgaan? Ik besloot het laatste en ging psychologie studeren. Maar ik ben altijd blijven zoeken naar de verbinding tussen lichaam en geest. In het placebo-effect vind ik allerlei modellen om die verbinding te begrijpen. Het placebo-effect leidt tot allerlei nieuwe toepassingen in het eHealth programma.

‘Eigenlijk zouden we van ziekenhuizen gezondheidshuizen moeten maken’

Een tijdje geleden worstelde ik met de vraag of het wel genoeg impact had wat ik deed. Elke wetenschapper heeft dat wel, denk ik. Dan voelt het als een druppel op een gloeiende plaat. Net toen ik had besloten dat het niet aan mij, maar aan anderen is om de impact te beoordelen, ontving ik de Stevinpremie.

Kunt u meer vertellen over het Medical Delta programma eHealth & selfmanagement for a healthy society?

In dit programma onderzoeken we hoe we technologie kunnen inzetten om een gezonde leefstijl aantrekkelijker te maken, onder andere met eHealth oplossingen. Hiermee kun je bijvoorbeeld een puntensysteem en een beloning koppelen aan gezond gedrag. Dat motiveert de gebruiker veel meer dan een arts die vertelt wat allemaal niet meer mag.

Waarom is het zo moeilijk voor patiënten om naar de dokter te luisteren en te doen wat hij of zij hen vertelt?

Evolutionair zijn we niet gemaakt om bijvoorbeeld voedsel af te slaan. Als we de mogelijkheid hebben om te eten, zijn we geneigd dat ook te doen. In onze huidige  samenleving is dat nogal een uitdaging.

We weten dat eigen motivatie en eigen verantwoordelijkheid veel beter werken dan een opgeheven vingertje. Dat betekent eigenlijk dat je de hele zorg opnieuw in zou moeten richten. eHealth oplossingen zijn onderdeel van die nieuwe inrichting. Patiënten kunnen dan zelf hun gezondheid monitoren en maken veel meer deel uit van hun eigen genezingsproces. Daarmee zijn ze minder afhankelijk van artsen en bezoeken aan het ziekenhuis. 

Waarom richt het programma zich op kwetsbare groepen?

Op dit moment is verreweg het grootste probleem in de gezondheidszorg dat we bepaalde kwetsbare groepen, zoals laaggeletterden, onvoldoende bereiken met nieuwe technologieën, zoals eHealth, terwijl deze groepen ook op veel andere aspecten kwetsbaarder zijn. Met dit programma vragen we ons af hoe we ook die mensen bereiken en vasthouden. Daarnaast hebben ze ook baat bij andere vormen van beloning dan mensen die hoger opgeleid zijn. Dat soort zaken nemen we mee om eHealth-oplossingen op maat te ontwikkelen.