donderdag 27 juni 2024
“We moeten de gezondheidszorg niet afschalen van een 9 naar een 7, maar van een 9 aanpassen naar een andere 9.” Dit hield prof. dr. Jan Kremer het publiek voor tijdens het Medical Delta Café van dinsdag 25 juni. Vier hoogleraren beschouwden vanuit hun eigen expertise en perspectief hoe toekomstige gezondheidszorg duurzaam ingericht kan worden: houdbaar, betaalbaar en groen.
Het Medical Delta Café ‘Meer met Minder: Waar innovaties helpen duurzame zorg te implementeren’ sloot direct aan op de Round Table bijeenkomst over de uitkomsten van de Thesis Lab Sustainable Healthcare van LDE Centre for Sustainability en Medical Delta. Een verslag hierover lees je hier. Het Pattern Book met de resultaten is hier te downloaden.
Speciaal gazant ‘Passende Zorg’ prof. dr. Jan Kremer (Radboudumc) trapte af met een presentatie over wat passende zorg inhoudt. Hij hield het publiek voor dat er nog nooit zoveel zorgpersoneel was als nu het geval is. “In plaats van het te hebben over het personeelstekort in de zorg, kan je ook de vraag stellen: hebben we niet een verwachtingenoverschot? Het systeem is nu zo ingericht dat het vooral leidt tot nóg meer zorg bieden. Passende zorg kan een deel van het antwoord zijn op de uitdagingen van vergrijzing: passend bij de levensfase van mensen, met minder focus op het belonen van de hoeveelheid zorg die wordt geleverd.”
Jam met elkaar, zoals een jazzband doet.Lokaal en regionaal zijn er vele voorbeelden die laten zien dat een toekomstbestendige zorgstelsel mogelijk is wanneer je samen optrekt - vanuit de zorg, de overheid én burgers, zo liet Kremer zien. “Mijn advies: stop met grote plannen maken, en ga vooral met elkaar aan de slag. Reflecteer en leer. We hebben geen dirigenten nodig, maar moeten evenwicht zoeken. Luisteren naar elkaar, op elkaar inspelen, kortom: jammen met elkaar, zoals een jazzband doet.”
Onnodige trommelvliesbuisjes
Het plaatsen van trommelvliesbuisjes heeft geen bewezen nut. Toch wordt het nog dagelijks gedaan door ziekenhuizen. “Waarom?”, vroeg prof. dr. Maroeska Rovers (Radboudumc) zich af in het begin van haar onderzoekscarrière. Die vraag wierp zich ook op toen ze later in het ziekenhuis werkte en regelmatig nieuwe innovatieve tooltjes zag verschijnen, zonder dat daar direct nut of noodzaak voor was. Tot aan dure en vervuilende operatierobots aan toe. “Begin daarom met de eindgebruikers: zorgprofessionals en patiënten. Wat is hun behoefte? Zien zij de meerwaarde en het nut?”
Rovers ziet een toenemende ‘medicalisering’. “We trekken alles de zorg in. Hetzelfde gebeurt met technologie. Veel technologie en innovatie komt erbij, en niet ‘in plaats van’.
Tegelijkertijd blijven wezenlijke discussies onder de oppervlakte, zo hield ze het publiek voor. “We hebben het nog altijd over uitzonderlijke gevallen zoals de gekkekoeienziekte. Terwijl een ethische langetermijndiscussie over de enorme gezondheidsrisico’s van klimaatverandering en de vervuilende rol van de gezondheidszorg uitblijft.” Volgens Rovers is het ook om die reden goed om vaker ‘nee, tenzij’ te zeggen in plaats van automatisch ‘ja’.”
Gedragsverandering
Als chirurg ziet prof. dr. Nicole Bouvy (Maastricht UMC+) dat er links en rechts teveel gesneden wordt door haar vakgenoten. “Er zitten perverse prikkels in het systeem om tóch maar wel die eerder genoemde trommelvliesbuisjes te plaatsen. Maar waar ik vooral achter ben gekomen, is dat het gaat om gedrag.” Als voorbeeld noemde Bouvy blindedarmoperaties. “Waar twintig jaar geleden veel materiaal werd hergebruikt, wordt dat nu weggegooid. In Bosnië werken ze nog zoals wij destijds, en eenzelfde operatie verbruikt daar 200 gram afval waar dat in Nederland 7 kilo afval is.”
In Bosnië verbruikt eenzelfde operatie 200 gram afval waar dat in Nederland 7 kilo is.De meest duurzame operatie is een onnodige operatie die niet wordt uitgevoerd. Bouvy pleit daarom voor betere patiëntselectie. “Bij een analyse van duurzaamheidsaspecten van galblaasoperaties kwamen we erachter dat dit voor 20 tot 25% van de patiënten geen effect heeft of zelfs negatief de gezondheid kan beïnvloeden, bijvoorbeeld door complicaties. Als chirurgen kunnen we betere patiëntselectie doen, ondersteund met AI data-analyses.”
Als ander voorbeeld noemde ze de angst voor infecties door vuile luchtdeeltjes in een operatiekamer. “De luchtcirculatie in een OK loeit harder dan in een cleanroom van ASML. Terwijl de kans op infecties via luchtstromen minimaal is. We moeten nadenken hoe we dat besef gemeengoed maken. Gedragsverandering is de sleutel naar een duurzamere gezondheidszorg.”
Ethiek en filosofie als deel van de oplossing
Medisch ethicus prof. dr. Martine de Vries (LUMC) haakte als reflectant in op de ethische kwesties die de sprekers aanstipten. “Vergaande medicalisering en technologie als oplossing voor alles: we gaan er in mee, zonder wezenlijke, ethisch-filosofische vragen te stellen zoals: ‘welke doelen hebben we met onze gezondheidszorg?’.
Het vraagt volgens De Vries om een andere manier van denken, een paradigmashift. Het gaat daarbij ook om het nut van ongebreidelde technologie-ontwikkelingen in de zorg. “Welke waarde voegt technologie toe, en wat raken we ermee kwijt? Maak ethische, filosofische en sociale aspecten vanaf het begin onderdeel van innovatie in de gezondheidszorg.”
“Als wetenschappers gaan we steeds maar uit van cognitieve aspecten, terwijl er meer nodig is om mensen te overtuigen,” stelde Kremer tijdens de afsluitende discussie. We moeten op zoek naar wat mensen motiveert om anders te denken en te handelen en daarbij ook inspelen op emoties, zo luidde de algemene consensus bij sprekers en publiek.
Accepteer dat het leven eindig is.Bij gedragsvraagstukken gaat het ook om acceptatie, stelde Kremer. “Het leven is eindig, we kunnen niet altijd iedereen beter maken en kunnen vaker de vraag stellen of we dat wel in elke levensfase moeten willen. Passende zorg betekent ook met elkaar in gesprek gaan over wat mensen willen en kunnen.”
Dat geldt ook voor de titel van het Medical Delta Café, concludeerde De Vries. “De titel ‘Meer met Minder’ durf ik wel aan te vallen. Want we hoeven helemaal niet ‘meer’. Het gaat er uiteindelijk om: wat hebben we écht nodig.”
Bekijk ook onze wegwijzers voor verduurzaming van de gezondheidszorg.
Overhandiging Pattern Book
De deelnemende masterstudenten aan de 'Sustainable Healthcare Thesis Lab'
Foto's: Eelkje Colmjon
