Portret en video Sita Bierma-Zeinstra: “Ik hoop dat dit leidt tot nog meer samenwerking”

In Nederland zorgt artrose bij anderhalf miljoen mensen voor pijn en lichamelijke beperkingen. Ondanks dit hoge aantal is er maar weinig bekend over deze aandoening en is alleen het behandelen van symptomen mogelijk. Prof. dr. Sita Bierma-Zeinstra richt zich met haar onderzoekswerk op vroege detectie en betere behandeling van artrose. “Ik wil uitzoeken waarom iets zo is en hoe we dat kunnen veranderen.”

Hoogleraar Sita Bierma-Zeinstra leidt aan het Erasmus MC de osteoartritis onderzoeksgroep en is een van de Scientific Leaders van het wetenschappelijke programma Medical Delta: Improving Mobility with Technology. Sinds kort is zij benoemd tot Medical Delta hoogleraar met een dubbelaanstelling aan de TU Delft.

“Deze benoeming bekrachtigt mijn samenwerking met TU Delft”, vertelt Bierma-Zeinstra. “Er is al een aantal hele mooie projecten die we samendoen, dit Medical Delta hoogleraarschap bevestigt dat en maakt het meer zichtbaar. Ik hoop dat dit leidt tot nog meer samenwerking. Met mijn huidige samenwerkingspartners weet ik heel goed wat we aan elkaar hebben, maar daarbuiten liggen ook nog kansen. Bijvoorbeeld met Artificial Intelligence.”

Kun je kort vertellen wat jouw expertise is?

“Mijn expertise ligt op het gebied van het bewegingsapparaat. Ik heb een achtergrond in fysiotherapie. Daarna heb ik biomedische wetenschappen in Nijmegen gestudeerd. Na mijn promotie heb ik mij volledig toegelegd op artrose, zowel diagnostiek als therapie. Ik leid veel klinische onderzoeken, maar ook epidemiologisch onderzoek. Daarnaast werk ik veel samen om translationeel onderzoek te doen. Ik probeer de verbinding te zijn tussen verschillende afdelingen en tussen klinisch en fundamenteel onderzoek. Ik stel ook vaak vragen aan fundamentele onderzoekers, want veel zaken die je bij patiënten ziet, hebben zij niet altijd op het netvlies. Ik merk bij patiënten waar zij het meeste last van hebben. Als we die zaken kunnen verminderen, zijn we al heel veel verder. Bijvoorbeeld door niet alleen te onderzoeken hoe het kraakbeen verandert, maar ook hoe de pijn ontstaat.”

Wat motiveert je om hieraan te werken?

“Ik ben altijd al geïntrigeerd door onderzoek en word gedreven door nieuwsgierigheid. Ik wil uitzoeken waarom iets zo is en hoe we dat kunnen veranderen. Na mijn promotieonderzoek kwam ik erachter dat er maar weinig bekend is over artrose, terwijl ik het in de praktijk zo vaak tegenkwam. Hoe kan dat? Artrose wordt de grootste chronische aandoening binnen de bevolking, terwijl er nog geen behandeling is om de ziekte te beïnvloeden. We doen nu aan symptoombestrijding of geven anders maar een nieuwe heup of knie. Maar dat lukt ook niet altijd en is een dure en tijdelijke oplossing. We kunnen nog zoveel over artrose te weten komen en beter behandelen of klachten zelfs voorkomen.”

Op welke manier helpt technologie jouw onderzoek?

“Mijn samenwerking met TU Delft is nu gericht op het maken van computermodellen van gewrichtsgroei of van een artrosegewricht. Deze modellen zijn gebaseerd op de data die wij verzamelen. In het groeimodel kunnen we nagaan hoe zo’n gewricht groeit en welke interventies die groei beïnvloeden. Het belastingmodel laat de situatie zien van een patiënt die op een bepaalde manier kraakbeen heeft beschadigd. Met die modellen kun je artificieel behandelingen uittesten en zien op welke manier het kraakbeen wel belast kan worden. Zo hopen wij meer te leren over hoe we interventies moeten samenstellen.”

Hoe is het om met iemand uit een hele andere discipline te beginnen met samenwerken?

“Voor het onderzoek naar de belasting van de knie is Medical Delta hoogleraar Jaap Harlaar van de TU Delft bij mij gekomen. We hebben samen het onderzoek uitgewerkt en een aanvraag geschreven. Voor de andere aanvraag over gewrichtsgroei, heb ik Amir Zadpoor van de TU Delft benaderd. Een uitdaging daarbij is dat je niet altijd dezelfde taal spreekt. De stukken die Amir schrijft, moet ik eerst wel twee keer lezen. Om het voor mezelf scherp te krijgen, vraag ik veel. Wat bedoel je daarmee? Is dit wel dat? Je mag best domme vragen stellen.”

Is dat ook jouw tip voor een goede samenwerking?

“Ja. Doe jezelf dan niet beter voor dan je bent, durf vragen te stellen. Hoe kan dat dan? Hoe zit dat dan? Zodat je elkaar echt helpt.”

Wat hoop je voor de patiënt over 5 jaar te hebben bereikt?

“In ieder geval kunnen we dan voor een aantal gevallen met artrose bepalen welke belasting goed zou zijn voor dat type patiënt. Nu vragen mensen: ‘mag ik dit nog doen of dat nog doen’, en het antwoord van de dokter is: ‘als je er pijn van krijgt mag je het niet doen’. Dat kan veel beter, veel nauwkeuriger. Over vijf jaar kunnen we hopelijk veel beter adviseren wat wel of niet kan.

Resultaten op het gebied van preventie is een ander verhaal. Dat is een langetermijnvisie. We zouden veel meer aan preventie moeten doen. Bij alle grote volksziektes gebeurt dat, maar bij artrose nog helemaal niet. Over een paar jaar hebben we hier veel meer kennis over, maar de patiënt zal daar dan nog niets van merken.”

Wat gaat de zorgverlener daarvan merken?

“Mijn hele onderzoek, breder dan wat ik met TU Delft doe, is erop gericht om artrose vroeg te ontdekken en te behandelen. Nu starten we te laat met behandelen en dan is er al te veel vernield. De patiënt zit dan ook al in een pijntraject en het is dan heel moeilijk om nog in te grijpen of iemand een andere levensstijl aan te laten nemen. Wanneer we dat veranderen, krijgt de zorgverlener ook veel meer mogelijkheden.”

Door welke andere onderzoeker word je geïnspireerd?

“Ik kan er zo een aantal noemen. Een goed voorbeeld is Annette van der Helm van het LUMC. Zij doet heel veel onderzoek naar vroeg herkennen van reumatoïde artritis. Dat is ook heel erg interessant voor artrose. Ik heb binnenkort een afspraak met haar om daar verder over te praten en te zien hoe we elkaar verder kunnen helpen.”

Dit artikel maakt deel uit van een serie waarin we de acht nieuwe Medical Delta hoogleraren uitlichten. Klik hier voor de andere portretten die tot nu toe zijn gepubliceerd.