woensdag 18 december 2024
Het lijkt dat het voornamelijk de financiële waarde is die het succes van een zorginnovatie bepaalt, ofwel: wat zijn de directe opbrengsten of de besparingen in euro's? Is dit een gezonde vorm van selectie, of zouden we breder naar de waarde van zorginnovatie moeten kijken? Dit was de centrale vraag van het Medical Delta Café Wat bepaalt de waarde van innovatie?' van 11 december.
In vier korte presentatie deelden sprekers vanuit verschillende invalshoeken hun visie op de waardebepaling van zorginnovaties, waarna zij met elkaar en met het publiek in discussie gingen.
Medical Delta-promovendus Sanne Allers (Erasmus School of Health Policy & Management) onderzocht voor haar proefschrift welke financiële barrières er zijn voor waardevolle zorginnovaties, en hoe deze drempels kunnen worden verlaagd. Ze richtte zich onder meer op het perspectief van de innovator en analyseerde het volledige proces, van ontwikkeling tot implementatie.
Haar onderzoek laat onder andere zien dat zorginnovaties vaak worden geselecteerd op basis van commercieel potentieel, zoals winst of kostenbesparing, terwijl de maatschappelijke of gezondheidswaarde onderbelicht blijft. “Financieringsmechanismen stimuleren doorgaans innovatie met hoge commerciële waarde. De primaire focus op de financiële waarde zou verlegd moeten worden naar waarde voor gezondheid en maatschappij,” zo vertelde ze. Een van de manieren om dit te doen, is missiegedreven innoveren. “Bepaal als maatschappij wat je belangrijk vindt en stuur daarop met de publieke financiering van zorginnovatietrajecten. Privaat geld volgt daarbij vaak de kansen die je met publiek geld creëert.”
Wenselijk, Haalbaar en Levensvatbaar
Bij zorginstellingen Pieter van Foreest staat het streven naar zelfredzaamheid en zelfstandigheid van cliënten centraal. Innovatieadviseur Mascha Slager benadrukte als tweede spreker het belang om ook naar ondersteuning vanuit het persoonlijke netwerk van cliënten zelf te kijken. “Zo bespreken we met elkaar wie, op welke manier zorg en ondersteuning kan bieden.”
De waarde van zorginnovaties wordt beoordeeld door drie belanghebbenden: cliënten en bewoners, zorgprofessionals, en de organisatie. Zij toetsen de waarde van innovaties op wenselijkheid, haalbaarheid en levensvatbaarheid. ‘Wenselijkheid’ focust op het daadwerkelijk oplossen van het probleem en het verbeteren van de kwaliteit van leven, zorg en/of werk. ‘Haalbaarheid’ op de integratie van de innovatie in bestaande processen en ‘levensvatbaarheid’ op mate van impact en financiële uitvoerbaarheid.
Ook bij een positieve case stuiten innovaties op uitdagingen, contractmanagement (is de cliënt de afnemer of de zorgorganisatie?), logistieke obstakels en de vele verschillende stakeholders. “Het succes hangt af van heel veel belanghebbenden. Ook als de toegevoegde waarde van innovatie groot is, wil dat niet altijd zeggen dat het een succesvolle innovatie wordt.”
Passende zorg
“Welke zorginnovatie heeft de meeste waarde voor de maatschappij? Het is een moeilijke vraag om te beantwoorden,” zei Robin Toorneman, senior adviseur zorginnovaties bij Zorginstituut Nederland. “Wij vinden het belangrijk dat ze bijdragen aan passende zorg en op de juiste manier worden geïmplementeerd en opgeschaald.”
Het perspectief van de patiënt speelt hierin een centrale rol; samen met patiënten en zorgprofessionals wordt gekeken welke innovaties relevant zijn en bewezen meerwaarde hebben voor de gezondheid van patiënten. Daarnaast worden kosten en maatschappelijke waarde zorgvuldig afgewogen: hoe staat de gezondheidswinst tegenover de prijs?
Daarbij kijkt Zorginstituut Nederland naar innovaties die zich niet alleen richten op ziektebehandeling, maar ook op het bevorderen van gezondheid. “Passende zorg ontlast de zorg, vermindert stijgende kosten en zorgt voor betere en toegankelijke zorg, waarmee patiënten kunnen profiteren van nieuwe en passende behandelingen.” Ook het maatschappelijke perspectief en duurzaamheid spelen een rol bij de waardebepaling van zorginnovaties. Toorneman haakte aan op missiegedreven innoveren. “Ik zou innovatoren willen oproepen hun oplossingen te koppelen aan een van de zorgakkoorden.”
Samenwerken en openstaan voor verandering
Dennis Japink, coördinator waardebepaling bij DigiZo, benadrukte het belang van samenwerking tussen diverse partijen om de waarde van innovaties te bepalen. Gesprekken over ‘anders werken’ en het omarmen van vernieuwing staan daarin centraal. Door waarde te beoordelen volgens een vast stramien, ontstaat helderheid en objectiviteit. “Als je gezamenlijk objectiveert wat waarde heeft, dan kan je dit vervolgens ook vaststellen en daarnaar handelen. Dit voorkomt dat er telkens opnieuw tegenwerpingen ontstaan, juist doordat je iets in gezamenlijkheid in een eerder stadium hebt besloten.”
Voor DigiZo draait de waarde van innovatie niet alleen om factoren zoals de technologie, de kwaliteit en de veiligheid, maar ook om de bereidheid van mensen om ermee te werken en open te staan voor verandering, vertelde Japink. “‘Zachte factoren’, zoals gebruiksvriendelijkheid en organisatiegereedheid, zijn cruciaal. Alleen zo kunnen cliënten effectief gebruikmaken van de innovatie en kan de organisatie deze succesvol integreren.”
Medische waarde of preventie?
Ook in de aansluitende discussie werd gezocht naar een balans tussen de belangen van verschillende belanghebbenden, zoals patiënten en zorginstellingen. Zij hebben soms andere prioriteiten, en dit roept bijvoorbeeld de vraag op wie verantwoordelijk is voor de financiering als het gaat om een zorginnovatie voor mensen thuis: de patiënt of de zorgorganisatie? Toorneman suggereerde dat er mogelijk een onderscheid moet worden gemaakt tussen medische zorg en algemene preventie. “Ziekenhuizen leveren passende zorg als er sprake is van medische noodzaak. Sommige vormen van preventie zijn vergoed, maar bij algemene preventie bij gezonde mensen, verschuiven wellicht meer kosten naar de burger zelf.”
Het huidige financieringssysteem in de zorg richt zich vooral op medische innovaties. Dit roept de vraag op of de focus niet ook zou moeten liggen op preventieve zorg. Innovaties op het gebied van preventie worden echter minder vaak vergoed, omdat collectieve middelen veelal naar medische toepassingen gaan. Om dit te veranderen, is het belangrijk om als maatschappij gezamenlijk vast te stellen waar de waarde ligt, zo luidde een van de conclusies van de discussie. “Dit vraagt om samenwerking, out-of-the-box denken en het tonen van de voordelen van verandering,” aldus Slager.
Door buiten de eigen kaders te denken en samen te werken, kan er een transitie komen van medische naar ook preventieve innovaties. “Een van de meest effectieve preventieve leefstijlinterventies die we tot nu toe hebben gezien, is Pokémon Go,” zo schetste Toorneman het out-of-the box denken. “Laat bij zorginnovaties ook zien wat het vervangt, zodat je kunt stoppen met iets in plaats van dat het erbij komt,” sloot Japink af.
Lees ook:
Praxa Sense wint Zuid-Hollandse voorronde Nationale Zorginnovatieprijs | Medical Delta
“Zet bij de financiering van zorginnovaties de maatschappelijke waarde en gezondheidswaarde in plaats van commerciële waarde centraal” | Medical Delta
Foto's: Eelkje Colmjon
